Updates

संख्या व संख्याचे प्रकार

  • समसंख्या – ज्या संख्येला २ ने पूर्ण भाग जातो त्या संख्येला समसंख्या म्हणतात. समसंख्येच्या एककस्थानी ०,२,४,६,८, हे अंक येतात.

  • विषमसंख्या – ज्या संख्येला २ ने पूर्ण भाग जात नाही त्या संख्येला विषम संख्या म्हणतात. विषमसंख्येच्या एककस्थायी १,३,५,७,९ हे अंक येतात.

  • संख्याचे प्राथमिक क्रियाविषयक नियम :-

    1. समसंख्या + समसंख्या = समसंख्या
    2. समसंख्या - समसंख्या = समसंख्या
    3. समसंख्या + विषमसंख्या = विषमसंख्या
    4. समसंख्या - विषमसंख्या = विषमसंख्या
    5. विषमसंख्या - विषमसंख्या = समसंख्या
    6. विषमसंख्या + विषमसंख्या = समसंख्या
    7. समसंख्या X समसंख्या = समसंख्या
    8. समसंख्या X विषमसंख्या = समसंख्या
    9. विषमसंख्या X विषमसंख्या = विषमसंख्या
  • मूळसंख्या – ज्या संख्येस फक्त त्याच संख्येने किंवा १ नेच पूर्ण भाग जातो त्या संख्येला मूळसंख्या म्हणतात.

    उदा.- २, ३, ५, ७, ११, १३ इत्यादी.

    १ ते १०० संख्याच्या दरम्यान एकूण २५ मूळसंख्या आहेत त्या खाली दिल्या आहेत

    १ ते १० २, ३, ५, ७
    ११ ते २० ११, १३, १७, १९
    २१ ते ३० २३, २९
    ३१ ते ४० ३१, ३७
    ४१ ते ५० ४१, ४३, ४७
    ५१ ते ६० ५३, ५९
    ६१ ते ७० ६१, ६७
    ७१ ते ८० ७१, ७३, ७९
    ८१ ते ९० ८३, ८९
    ९१ ते १०० ९७
  • जोडमूळ संख्या – ज्या दोन मूळसंख्यात केवळ २ चा फरक असतो अशा १ ते १०० मध्ये एकूण आठ जोडमूळ संख्याच्या जोड्या आहेत.

    उदा.- ३-५ , ५-७ , ११-१३ , १७-१९ , २९-३१ , ४१-४३ , ५९-६१ , ७१-७३

  • संयुक्त संख्या - मूळ संख्या नसलेल्या नैसर्गिक संख्यांना संयुक्त संख्या म्हणतात.

    उदा.- ४, ६, ८, ९, १२ इ.

  • नैसर्गिक संख्या (मोजसंख्या)- १, २, ३, ४ ............... १ ही सर्वात लहान नैसर्गिक संख्या असून नैसर्गिक संख्या अनंत आहेत.

  • पूर्ण संख्या – ०, १, २, ३, ४ ................ नैसर्गिक संख्यामध्ये ० मिळविल्यास पूर्ण संख्या मिळतात.

  • •पूर्णांक संख्या- ..........-३, -२, -१, ०, १, २, ३ ............................

  • परिमेय संख्या – [p/q - a≠0] p या पूर्णांकांला q या शुन्येत पूर्णांकाने भागले असता मिळणारी गुणोत्तरीय संख्या म्हणजे परिमेय संख्या.

    सर्व धन व ऋण पूर्णांक व अपूर्णांक संख्या ज्यांच्या छेद शुन्येतर आहे. अशा सर्व संख्या परिमेय संख्या असतात.

  • अपरिमेय संख्या – ज्या परिमेय संख्या नाहीत त्या अपरिमेय संख्या होत.

    उदा.- √(३ ) , √(२ ) इत्यादी

    या संख्याचे आवर्ती दशांशातही रुपांतर होत नाही.

  • परिमेय संख्या रुपांतर –
    नियम –

    1. धन (+) परिमेय संख्येची विरुद्ध संख्या ऋण (-) परिमेय संख्या असते व ऋण परिमेय संख्येची विरुद्ध संख्या धन परिमेय संख्या असते.

      उदा.- १) ४ ची विरुद्ध संख्या -४ , -३ ची विरुद्ध संख्या ३
      0 हा पूर्णांक धनही नाही व ऋणही नाही.

    2. कोणतीही परिमेय संख्या आणि ० यांचा गुणाकार ० येतो.

    3. कोणतीही परिमेय संख्या व १ यांचा गुणाकार अथवा भागाकार त्या संख्ये एवढाच येतो.

    4. गुणाकार व्यस्त –

      1. १ चा गुणाकार व्यस्त १ आहे
      2. २ चा गुणाकार व्यस्त १/२ आहे.
      3. ० ला गुणाकार व्यस्त नाही.
      4. ५ चा गुणाकार व्यस्त १/५
      5. 3 चा गुणाकार व्यस्त ५-३ अथवा (१/५)
      6. (२/३) चा गुणाकार व्यस्त (-२/३)-४ अथवा (३/२)
  • भागाकार – एका पुर्णांकास दुसऱ्या शुन्यतर पुर्णांकाने भागणे म्हणजे पहिल्या संख्येस दुसऱ्या संख्येचा गुणाकार व्यस्ताने गुणणे होय.

    उदा.- २५/७ ÷ ५/१२ = २५/७ X २१/५ = १५

  • संख्याविषयक महत्त्वाची प्राथमिक माहिती -

    1. अंकाची स्थानिक किंमत – संख्येतील कोणत्याही अंकाची स्थानिक किंमत काढताना त्या अंकापुढे जेवढे अंक असतील तेवढे शून्य त्या अंकापुढे येतात.

      उदा.- ४५१२३ या संख्येतील ५ ची स्थानिक किंमत ५००० तर २ ची स्थानिक किंमत २० होय.

    2. एक अंकी एकूण संख्या ९ आहेत तर दोन अंकी ९० , तीन अंकी ९०० आणि चार अंकी एकूण संख्या ९००० आहेत.

    3. लहानात लहान- एक अंकी संख्या १ आहे
      दोन अंकी संख्या १० आहे
      तीन अंकी संख्या १००
      या प्रमाणे ० वाढवीत जाणे

    4. मोठ्यात मोठी – एक अंकी संख्या ९
      दोन अंकी संख्या ९९
      तीन अंकी संख्या ९९९
      पुढे याचप्रमाणे ९ वाढवीत जाणे

    5. कोणत्याही संख्येला ० ने गुणले असता उत्तर ० येते.

    6. ० ते १०० पर्यंतच्या चा संख्यात
      अ) २ पासून ९ पर्यंतचे अंक प्रत्येकी २० वेळा येतात.
      आ) १ हा अंक २१ वेळा येतो.
      इ) ० हा अंक ११ वेळा येतो.
      १ ते १०० पर्यंतच्या संख्यात २ पासून ९ पर्यंतचे अंक असलेल्या एकूण संख्या प्रत्येकी १९ येतात. दोन अंकी संख्यात १ ते ९ या अंकाच्या प्रत्येकी १८ संख्या असतात.

    7. दोन अंक दिल्यास एकूण दोन संख्या तयार होतात. तीन अंक दिल्यास एकूण ६ संख्या तयार होतात. चार अंक दिल्यास २४ संख्या व पाच अंक दिल्यास एकूण १२० संख्या तयार होतात.

  • दोन संख्याची बेरीज –

    1. दोन अंकी २ संख्याची बेरीज १९ पेक्षा मोठी व १९९ पेक्षा लहान असते.

      कारण- १० + १० पेक्षा लहान असते.

    2. ३ अंकी २ संख्याची बेरीज १९९ पेक्षा मोठी व १९९९ पेक्षा लहान असते.

    3. ४ अंकी २ संख्याची बेरीज १९९९ पेक्षा मोठी व १९,९९९ पेक्षा लहान असते.

Mr.kale Gorkhashnath
B.A. D.ed
Sandesh Vidyalaya, Suryanagar, Vikhroli(w), Mumbai-400083

Labels: MPSC, TET, NET-SET, Maths, Mathamatics, Numbers, Types of Numbers

Your Comment:
Name :
Comment :
(8) Comments:
R  RAVI Commented On: 23-Mar-2024

अखंड संख्या म्हणजे काय

A  AKANKSHS Commented On: 20-Apr-2020

Purnank V gunakar vyast thod avgad gel samjaya baki chan

B  BHARAT KSHIRSAGAR Commented On: 18-Jun-2019

you are hep us. to thank you. thank you

A  ASHISH Commented On: 10-May-2019

Most. Beautiful.work our sir ggg may God bless you

P  PRAKASH PATOLE Commented On: 10-Sep-2017

Navin mantri mandal list pathva

S  SUSHMA VIJAY MANE Commented On: 11-Aug-2017

GUNAKAR VYAST MEANS

K  KAJALMUNGEKAR Commented On: 08-Aug-2017

good work. more help for student.

P  PAVAN Commented On: 30-Jul-2017

बेरीज व्यस्त म्हणजे काय ?

Search Bank Exam Books Online

Upcoming Exam Forms
Gopract App is available now on Play store. Download Android App from Playstore now!
Gopract : Your Exam Prep guide

Download app to get latest updates about Exam Schedules, Government Jobs, General Knowledge & Current Affairs and Many more!

Download App for Gopract Updates!

Subscribe to get latest updates about Exam Schedules, Government Jobs, General Knowledge & Current Affairs and Many more on Whatsapp!

Advertisement

 Full Length Mock Tests
 Answers with Explanation**
 Timer Based Exams
 Instant Result and assesment
 Detailed analasys of Result